Woord van de week

Het lijkt er sterk op dat 'ploetermoeder' standhoudt als nieuw Nederlands woord. De media pikten het woord al snel op na publicatie van Fiona Neills Het geheime leven van een ploetermoeder bij uitgeverij Bruna, maar je moet toch afwachten of het woord langdurig in gebruik blijft. Nu we ruim een halfjaar verder zijn, blijft het woord nog steeds opduiken. Zo werd het 14 januari 2008 zelfs uitgeroepen tot woord van de week door de taaladviesdienst van de Vlaamse overheid.
Als Marga B. en ik met de vertaling van 'slummy mummy' de nieuwe editie van de Dikke Van Dale halen, zullen we er een glaasje op drinken. Zo vaak komt het niet voor dat je een nieuw woord aan de Nederlandse taal toevoegt.

Zierikzeesche Nieuwsbode

Vanaf vandaag zijn de jaargangen van de Zierikzeesche Nieuwsbode (1844-1998) te raadplegen via de Zeeuwse krantenbank. Mooie site. Je kunt selecties opslaan en later uitprinten of een kopie van het bewuste exemplaar nabestellen.

Als eerste ga je natuurlijk zoeken naar de voorpagina op je geboortedag, maar 13 augustus 1969 staat er niet bij. Wel 14 augustus 1969 (zie rechts). Hoofdkop 'Noord-Ierland thans op rand van burgeroorlog'. Ernaast een foto van een felle, uitslaande brand in Utrecht. De oogstverwachtingen van de vroege akkergewassen krijgen ook een prominent plaatsje toebedeeld (kijk, aan dat soort nieuws heb je tenminste wat! dan weet je wat je op je bord kunt verwachten). Ook kopjes met van dat mooie ouderwetse taalgebruik, zoals 'Levensgeesten na 24 uur opgewekt' over een verdronken jongetje dat op wonderlijke wijze is gereanimeerd. Leuk om digitaal in al die kranten te kunnen bladeren.
Als tweede zoekterm voer je je eigen naam in. Zo kwam ik terecht bij twee tekeningen die ik op mijn dertiende naar de krant heb gestuurd. Ik was dat al vergeten, maar nu weet ik het weer. Ik heb die ooit getekend voor De Zeeuwse Babbelaar, volgens mij was dat de vrijdagse jeugdrubriek in de Nieuwsbode, en hoewel de krantenmijnheer dacht dat het onderstaande een krantenbezorger moest voorstellen, weet ik dat het Jeff Bridges of Bruce Boxleitner (daar wil vanaf wezen) moest voorstellen uit de sf-film Tron. Ik heb er alleen een Zierikzeesche Nieuwsbode bij getekend. Wat een talent, hè?

Het wonderbaarlijke voorval

The curious incident of the dog in the night-time
Auteur: Mark Haddon
2004 - Vintage Books, 272 pagina's

"My name is Christopher John Francis Boone. I know all the countries of the world and their capital cities and every prime number up to 7,507."

Aan het woord is de ik-verteller van Mark Haddons grappige, originele mysterieroman. Christopher is een vijftienjarig jochie met het syndroom van Asperger. Hij is keigoed in wiskundige logica en beschikt over een fotografisch geheugen, maar door zijn autistische inslag heeft hij geen kaas gegeten van menselijke relaties. Niet dat hij ooit kaas zou eten, want kaas is geel en hij houdt niet van de kleuren geel en bruin. En ook niet van aangeraakt worden en vreemde mensen of onbekende situaties. Maar hij houdt wel van Sherlock Holmes, alleen weer niet van Sir Arthur Conan Doyle want die geloofde in elfjes en die bestaan niet. Dus als hij Wellington, de hond van de buurvrouw, dood aantreft op het gazon, doorprikt met een hooivork, besluit hij zijn leefwereldje te doorbreken om op zoek te gaan naar de moordenaar van de onfortuinlijke poedel. En bij dat moordonderzoek ontdekt en beleeft hij meer dan hij ooit had kunnen vermoeden.
Je kunt aan de getallen boven de hoofdstukken meteen zien dat dit boek anders is dan anders. Het begint met hoofdstuk 2, dan volgt 3, 5, 7, 11 et cetera. Allemaal priemgetallen. Als je verder bladert zie je ook steeds plaatjes langskomen (grafiekjes, plattegronden, lijstjes) of typografische merkwaardigheden, zoals een dicht op elkaar gedrukt letterblok met alle namen van alle naambordjes die Christopher in een flits opslaat in zijn geheugen.
We zien alles door de ogen van de autistische ik-figuur en de schrijftrant lijkt eigenlijk nog het meest op een dagboek met stream-of-consciousness. Het dendert voort en voort. Soms is dat toch iets vermoeiend, want Haddon (of Christopher?) lapt alle vertelconventies aan zijn laars en put zich uit in constructies als 'En toen zei ik dit, en toen zei hij dat, en toen zei ik dit...' Als je daar een vertelstem bij zou denken, krijg je waarschijnlijk het idee dat het in sneltreinvaart wordt voorgelezen door dat ene neurotische typetje van Kees van Kooten ('Dus... want... of... en...').
Het mysterieverhaal wordt regelmatig onderbroken met grappige terzijdes en allerhande observaties, want zijn schooljuffrouw heeft 'm verteld dat je in een boek moet beschrijven wat je ziet. Alleen beschrijft Christopher dan bijvoorbeeld hoeveel gaatjes er in de gaatjesschoen van een meneer zitten.
Een erg leuk boekje dat enig inzicht verschaft in de denkwereld van een autistische jongen. Het doet je ook anders kijken naar je eigen denkwereld, want als ik een bordje zie staan met 'Keep off the grass' snap ik wel dat je daar niet op het gras mag lopen. Christopher vindt dat bordje helemaal niet logisch, want er zou moeten staan Keep off the grass around this sign of 'Keep off all the grass in this park... because there is lots of grass you are allowed to walk on.' Maar ik snap dan weer de ballen van de wiskundeproblemen die Christopher zo uit zijn mouw schudt.

8/10

Maus

Maus I & II
Auteur: Art Spiegelman
1986/1991 - Pantheon Books, 296 pagina's

Ik ben diep onder de indruk van deze geniale beeldroman van Art Spiegelman. Een strip lijkt in eerste instantie een krankzinnig ontoereikend medium om de holocaust te verbeelden. En zeker als je ervoor kiest om mensen te vervangen door dierfiguurtjes, zoals hier de joden door muizen en de nazi's door katten. Toch werkt het. En de door Art verstripte getuigenverklaring van zijn vader die in Polen leefde ten tijde van de Duitse bezetting slaat een gat in je ziel.
We zien Art (ook als muis) die zijn vader Vladek ondervraagt over wat hem en zijn echtgenote Anja is overkomen in de Tweede Wereldoorlog. Vladeks verhaal wordt in flashbacks opgetekend, maar we blijven terugkeren naar de tijd waarin Vladek het vertelt en Art ruziet met zijn vader die hem horendol maakt met voor hem onbegrijpelijke neuroses, zoals het dwangmatig tellen van pillen en het angstvallig bewaren van eten. Die getekende relatie tussen vader en zoon Spiegelman is soms ronduit komisch maar blijft altijd ontroerend.
Spiegelmans tekenstijl oogt op het eerste gezicht krasserig en eenvoudig, typisch underground, maar hij is briljant in het overbrengen van gevoelens met de simpelste middelen: het plaatsen van de oogjes of de neiging van een muizenhoofdje. De dialogen in de tekstballonnen zijn levensecht en binnen de kaders worden de kleinste alledaagse gebeurtenissen uitgespeeld die het gevoel van authenticiteit verhogen. Zo komt in één stripstrook met twee plaatjes een muizenkind om nog een koekje vragen, terwijl aan tafel wordt besproken wat te doen nu de nazi's de joden hebben opgedragen zich in het stadion te verzamelen. Je hart wordt gebroken op dat soort momenten, want tegen die tijd ben je allang vergeten dat je kijkt naar stripfiguurtjes en leef je volledig mee met de muizenfamilie.
Maus is een uniek beeldverhaal dat eigenlijk door iedereen gelezen hoort te worden. Ik kan hier nu wel een doos met superlatieven omkieperen, maar het volstaat om te zeggen dat het de enige strip is die mij tot tranen toe heeft geroerd.

10/10

Don Quichot

De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha
Auteur: Miguel de Cervantes Saavedra
Vertaling: Barber van de Pol
2005 - Athenaeum, 968 pagina's

Na ruim een jaar op mijn nachtkastje te hebben gelegen, heb ik 'm vorige week eindelijk uitgekregen: de Don Quichot van Cervantes, want die moet je eenmaal in je leven gelezen hebben.
Ik heb mezelf opperbest vermaakt met de avonturen van de ronddolende ridder Don Quichot, de Ridder met het Droeve Gelaat, en diens trouwe schildknaap Sancho Panza. Het is meer een aaneenschakeling van allerlei dolle belevenissen dan een doorlopend verhaal, dus een klassieker om steeds in te bladeren en niet om in één ruk uit te lezen.
Zoals bekend is Don Quichot nogal raar in zijn hoofd geworden door het lezen van veel te veel ridderromans, en het boek is eigenlijk een bijtende satire op de pulpfictie uit de tijd van Cervantes. De waanzin van Don Quichot drijft hem tot het dolende ridderschap om de strijd aan te binden tegen alle verderfelijke elementen in de wereld en de onderdrukten te beschermen ter meerdere eer en glorie van zijn hoofse liefde Dulcinea van El Toboso. Helaas wordt hij gedwarsboomd door tovenaars die het voortdurend op hem en Sancho hebben voorzien. Al bestaat alles louter in zijn dolgedraaide ridderfantasie. Windmolens worden reuzen, herbergen kastelen, marionetten vijandelijke Moren, een scheerbekken een ridderhelm, het broodmagere paard Rocinant een strijdros en een lelijke boerenmeid de schoonste vrouwe op aarde.
Opvallend is dat Don Quichot zo beroemd is geworden door zijn strijd tegen de windmolens, terwijl dat wonderlijke avontuur in het boek slechts 1 pagina beslaat. De rest bestaat uit een rijk scala aan belevenissen en verhalen in verhalen, waarbij ik toch vooral heb genoten van de hilarische een-tweetjes tussen de Don met zijn lyrische waanzin en de schildknaap Sancho die rondstrooit met boerse volkswijsheden.
Vooral in het begin zijn de volzinnen van Cervantes wennen, alsook de ellenlange redevoeringen van de Don en de soms net zo lange reacties van Sancho, maar in de voortreffelijke vertaling van Barber van de Pol leest het als een tierelier. Het tweede deel van Cervantes' magnum opus leest vlotter dan het eerste, want dat vormt door een hechter raamwerk meer een geheel. Het is in dat tweede deel ook komisch dat Don Quichot en Sancho Panza om de haverklap worden herkend door fans avant la lettre, die het eerste deel van hun geschiedenis hebben gelezen.
Is de Don Quichot nu alleen meesterlijk uitgesponnen kritiek op pulpromannetjes die de hersenpan verweken? Ik zou zeggen van niet. Het kan net zo goed gelezen worden als een lofdicht op de kracht van de menselijke verbeelding. Dat de geschifte Don moedig voorwaarts blijft trekken van avontuur naar avontuur in de door hemzelf geschapen droomwereld en pas de wil om voort te strijden verliest op het moment dat hij zijn gezonde verstand terugkrijgt, is veelzeggend.
Hoe het ook zij, dit is zo'n uitzonderlijk boek dat je heel je leven bijblijft. Een boek om te herlezen en herlezen, want eigenlijk mis ik de wereld van Don Quichot nu al.

10/10